فرهنگ از نان شب هم واجبتر است!
چکیده
وقتی از افراد در مورد نیازهای ضروری سؤال میکنیم پاسخ آنها در وهلهی اول خوراک و پوشاک است درصورتیکه اصلیترین نیاز بشر یعنی هوا و اکسیژن مغفول میماند. این مسئله (این مثال) در مورد فرهنگ هم صادق است زیرا همواره در جامعه مسائل اقتصادی و سیاسی موردتوجه مردم و حاکمیت است و فرهنگ که اهمیتی ضروری چون هوا برای جامعه دارد فراموش میشود، به همین دلیل شناخت و تحلیل فرهنگ از نان شب هم واجبتر است.
فرهنگ
حضور فرهنگ در تمامی زوایای زندگی هر انسانی بهمثابهی عنصری تعیینکننده در ترکیب حیات فردی و اجتماعی وی هست. هرگونه تحوّل در زبان، اخلاق، ادبیّات، حکومت، اقتصاد، مدیریت، نمودهای هنری و تمدّنی، شکلوارههای حاصله از نوع بافت اجتماعی اقوام و جمعیتها، زوال تمدنها و هرآنچه بهعنوان مظهری از وجود انسان در پهنه گیتی به چشم میخورد، نشئتگرفته از نوع فعّالیت عنصر فرهنگ در میانشان است.
برای شناخت و تحلیل هر پدیده و مفهومی در ابتدا باید نگاهی به معنای لغوی و اصطلاحی آن بیندازیم. واژهی فرهنگ در پهلوی ساسانی بهصورت «فره هنگ» آمده است که از دو جزء «فره» به معنای پیش و فرا و «هنگ» به معنای کشیدن و راندن ساخته شده است. در نتیجه به معنای پیش کشیدن و فرا کشیدن است . در فرهنگ فارسی معین واژهی فرهنگ فارسی بوده و از دو بخش «فر» و «هنگ» به معنای ادب، تربیت، دانش، علم و آدابورسوم تشکیل شده است.
از نظر اصطلاحی تعاریف مختلفی برای فرهنگ وجود دارد. بهطورکلی فرهنگ یک مفهوم گسترده است که شامل ارزشهای اجتماعی و هنجارهای موجود در جوامع بشری و همچنین دانش، باورها، هنرها، قوانین، آداب و رسوم، تواناییها و عادتهای افراد گروه یا جامعه میشود. در همین موضوع آیتالله خامنهای در باب معنای فرهنگ میفرمایند:
«فرهنگ به معنای خاص برای یک ملت، عبارت از ذهنیات، اندیشهها، ایمانها، باورها، سنتها، آداب و ذخیرههای فکری و ذهنی است که از این جهات، ما نه فقط از دنیای پیشرفته در علم و تکنولوژی، عقب نیستیم، بلکه در بسیاری از جهات، از آنها جلوتر هم هستیم. البته نمیخواهیم مبالغه، اغراقگویی و مطلقگویی کنیم؛ گرچه در یک چیزهایی از همین شاخههای فرهنگ، خارجیها و عمدتاً اروپاییها، از ما جلوتر هستند.» (1)

تصویر1- نمونه زیرنویس عکس
همچنین علامه جعفری، متفکر و اندیشمند بزرگ اسلامی (1302_1377) فرهنگ را اینگونه تعریف میکنند:
«فرهنگ عبارت است از کیفیت یا شیوهای بایسته و یا شایسته برای آن دسته از فعالیتهای حیات مادی و معنوی انسانها که مستند به طرز تعقل سلیم و احساسات تصعید شدهی آنان در حیات معقول تکاملی باشد.»(2)
تعریف ادوارد تایلور (1832_1917) هم به روشن شدن مفهوم فرهنگ کمک میکند:
«فرهنگ کلیتی پیچیده شامل دانش، باور، هنر، اخلاق، قانون، رسوم و هر نوع توانایی و عادتی است که انسان بهعنوان عضوی از جامعه به دست میآورد.»(3)

تصویر1- نمونه زیرنویس عکس
انواع و فرهنگ عمومی
برای فرهنگ دستهبندیهای گوناگونی ذکر شده است که برخی از آنها عبارتاند از:
فرهنگ ملی، فرهنگ جهانی، فرهنگ عمومی، فرهنگ رسمی، فرهنگسازمانی و …
در بین انواع فرهنگ که در بالا ذکر شد، فرهنگ عمومی مهمترین نوع فرهنگ است. فرهنگ عمومی؛ فرهنگ غالب و گستردهای است که در میان عموم جامعه رواج دارد و حوزهای از عقاید، ارزشها، جلوههای احساسی و هنجارهاست که اجبار اجتماعی غیررسمی از آن حمایت میکند. در حقیقت فرهنگی است که وجوه مشترک زیادی با فرهنگ ملی دارد ولی در مظاهر فرهنگی با تغییرات متناسب با شرایط و مقتضیات محیطی همراه است.
به یک معنا؛ فرهنگ عمومی، ظهور و نمود فرهنگ ملی در دورههای زمانی کوتاهمدت وتحت تأثیر شرایط زمانی است.
عموم افراد جامعه در فرهنگ عمومی مشترکاند. به طور مثال نوع پوشش ، میزان احترام به والدین و انواع موسیقی در حوزهی فرهنگ عمومی مطالعه میشود.
«فرهنگ عبارت است از کیفیت یا شیوهای بایسته و یا شایسته برای آن دسته از فعالیتهای حیات مادی و معنوی انسانها که مستند به طرز تعقل سلیم و احساسات تصعید شدهی آنان در حیات معقول تکاملی باشد.»
-علامه محمدتقی جعفری
لزوم شناخت عرصه فرهنگ عمومی
در نقلقولی که سابقاً از رهبر انقلاب ذکر شد اهمیت موضوع فرهنگ عمومی کاملاً مشخص است و ایشان بسیاری از پیشرفتهای حاصله در موضوعات مختلف جهانی را متوجه فرهنگ ملتها میدانند. ایشان در همین راستا میفرمایند:
«اصلاح فرهنگ عمومی، از همهی کارها مهمتر است؛ چون این کار، محور همهی کارهای دیگر است.» (4)
و در ادامه جهت روشن شدن اهمیت فرهنگ و بیان چرایی اصلاح فرهنگ عمومی، توضیحاتی دراینخصوص خواهد آمد:
- در هر جامعهای گروههای مختلف اجتماعی در حال ایفای نقش و کنش اجتماعی هستند. در علوم اجتماعی، گروه اجتماعی به جمعی از انسانها گفته میشود که بیش از یک مجموعه ساده از افراد را نشان دهد. مثلاً کسانی که در ایستگاه اتوبوس منتظر ایستادهاند یا در یک صف قرار گرفتهاند را نمیتوان یک گروه اجتماعی دانست و ویژگیهای مشترک اعضا ملاک اصلی تعریف آن است، ویژگیهایی همچون علائق مشترک، ارزشها و باورهای مشترک، پیشینه قومی و نژادی یا پیوندهای خویشاوندی[پیوندهای خویشاوندی یک پیوند اجتماعی استوار است که مبتنی بر اجداد مشترک، ازدواج یا فرزندآوری است ] و….
- علاوه بر فرهنگ کلی حاکم بر هر جامعه، طبقات، قشرها و گروههای مختلف جامعه نیز دارای فرهنگ ویژه خود هستند که ریزفرهنگ یا خردهفرهنگ خوانده میشود. اساساً در شکلگیری خردهفرهنگها این مرزهای هویتی است که نقش تأثیرگذاری دارند.
- با شناخت و اشراف بر بخشهای مختلف فرهنگ عمومی نظیر گروههای اجتماعی و مرزهای هویتی میتوان تمامی تحولات اجتماعی پیشآمده در دورههای مختلف را رصد، تحلیل و بررسی کرد. مبدأ بسیاری از آسیبهای فرهنگی همین تحولات اجتماعی است. فلذا شناخت تحولات اجتماعی بهمنظور جلوگیری از انحرافات اجتماعی بسیار حائز اهمیت است.
فرهنگ مجموعهای از باورها و ارزشهاست که مهمترین حوزهی آن، عرصهی فرهنگ عمومی است. فرهنگ عمومی میتواند بستر تحولات اجتماعی باشد که شناخت و فهم آن، ما را به سمت پیشگیری از آسیبها و انحرافات اجتماعی هدایت میکند. در نهایت بعد از بحثوبررسی اخیر به این نتیجه میرسیم که توجه به فرهنگ از نان شب هم واجبتر است.

تصویر1- نمونه زیرنویس عکس
مؤسسه دیده گستر فرهنگ بینا پیرو امر رهبری مبنی بر لزوم و اهمیت رصد و مقابلهی هوشمندانه با تهاجمات فرهنگی و تبلیغی در سال 98 کار خود را آغاز کرد. عمده وظایف بینا سنجش افکار و رصد فرهنگی، بررسی، احصاء، سنجش افکار عمومی و نیز نیازسنجی فرهنگی و به تبع آن اولویتبندی نیازهای فرهنگی در سطح جامعه است. بهعبارتدیگر پیمایش و بازکاوی افکار عمومی جهت احصاء و صورتبندی نیازهای مبتلا بهروز دانشگاه در مرحله رصد فرهنگی صورت میگیرد.
در مؤسسه بینا، نیازهای فرهنگی از طریق دیدهبانی دقیق مورد شناسایی قرار گرفته و تمام عناصر و اجزاء و نیز محدودههای فرهنگهای مختلف اثرگذار و اثرپذیر و نیز تنوع و تکثر آنها و خردهفرهنگها، هنجارها و ارزشهای معمول و عرفی جامعه و نیز نگرشهای ذهنی و رفتاری سطوح و لایههای مختلف جامعه که برخاسته از عقائد درونی و اعتقادات قلبی تکتک افراد جامعه است، ضمن شناسایی دقیق تمام اضلاع و ابعاد آن و پس از جمعآوری دادههای اطلاعاتی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و برنامهریزی و تدوین راهبردهای جدید در امور فرهنگی با تمسک و استناد به نتایج حاصل از این رصد به مرحله تدوین و اجرا خواهد رسید.
فرهنگ مجموعهای از باورها و ارزشهاست که مهمترین حوزهی آن، عرصهی فرهنگ عمومی است. فرهنگ عمومی میتواند بستر تحولات اجتماعی باشد که شناخت و فهم آن، ما را به سمت پیشگیری از آسیبها و انحرافات اجتماعی هدایت میکند. در نهایت بعد از بحثوبررسی اخیر به این نتیجه میرسیم که توجه به فرهنگ از نان شب هم واجبتر است.

تصویر2- نمونه زیرنویس عکس
اگر پیامی دارید، میتوانید آن را از طریق فرم زیر برایمان ارسال بفرمایید.