آیا انسان ایرانی گرگ انسان ایرانی است؟

چکیده

نوع نگاه ما به اطراف و به‌خصوص سایر انسان‌ها در سایر شئونات زندگی ما امری اثرگذار و مهم است. اگر دیگران را غالباً انسان‌های درستکار و یا بالعکس، بدْکار بدانیم در رفتار اجتماعی ما تأثیرات متفاوتی بر جای خواهد گذاشت. این مسئله‌ای است که در این گزارش تلاش شده است تا در خصوص نگاه افراد جامعه‌ایرانی نسبت به هم مورد بررسی قرار بگیرد.

موسسه بینا این تصویر صرقا جنبه تست دارد

تصویر1- نمونه زیرنویس عکس

انسان، گرگ انسان

«انسان گرگ انسان است» جمله مشهور توماس هابز، اندیشمند سیاسی قرن 16 و 17 انگلیسی که به‌عنوان نماد نگاه منفی به انسان شهرت دارد؛ نگاهی که انسان‌ها را ذاتاً خودخواه و غیرقابل‌اعتماد می‌داند. سوای از میزان درستی این نگاه، انسان‌ها نگاه متفاوتی به جهان پیرامونی خود دارد؛ نگاه‌های متفاوتی که همچون عینک‌های رنگی می‌توانند جهان را به رنگ و لعابی گوناگون پیش چشم ما از منظر بگذرانند. البته این امری طبیعی است و الزامی در یکسان‌سازی نگاه‌ها وجود ندارد اما نکته در اینجاست که پیوند ناگسستنی‌ای میان اندیشه و رفتار آدمی وجود دارد. هر رفتاری در نزد آدمی نمود اندیشه‌ای خاص و هر اندیشه‌ای سبب بروز رفتارهای متناسب با خود است.

 نکته قابل اشاره دیگر آنکه بخش قابل‌توجهی از جهان پیرامون ما را انسان‌های دیگر می‌سازند، انسان‌هایی که در تعامل با آن‌ها افراد زندگی فردی و اجتماعی خود را سامان می‌دهند. نکته‌ای که در خصوص نگاه افراد نسبت به جهان پیرامون ذکر شد در خصوص نگاه ایشان به یکدیگر نیز قابل تسری است و در نتیجه هر نگاهی که افراد نسبت به یکدیگر داشته باشند سبب بروز رفتارهای خاص به خود در بستر اجتماع خواهد شد.

با توجه به مقدمه بالا می‌توان گفت که نگاه افراد نسبت به سایر انسان‌های دیگر اجتماع را می‌توان در دو قطب متضاد که شاکله یک پیوستار دو طرفه را تشکیل  می‌دهند در نظر گرفت؛ پیوستاری که یک طرف آن نگاه خوش‌بینانه به انسان‌ها و در طرف دیگر نگاه بدبینانه به افراد وجود دارد. حال نگاه افراد می‌تواند در میانه و  نقاط گوناگون این پیوستار قرار بگیرد.

نگاه افراد جامعه‌ایرانی به یکدیگر: خوش‌بینانه یا بدبینانه؟

با توجه به مقدمه‌ای که ذکر شد مسلم است که انتخاب هر کدام از نگاه‌های بالا توسط افراد می‌تواند نتایج خاص خود را به ارمغان بیاورد. اینکه افراد نسبت به هم نگاه خوش‌بینانه داشته باشند قطعاً سبب ایجاد نشاط، همدلی و در نهایت اعتماد بیشتر میان افراد چنین جامعه‌ای خواهد بود. در مقابل با انتخاب نگاه بدبینانه آنچه می‌تواند در جامعه بروز و ظهور یابد، انزوا و کناره‌گیری، تعارض و بی‌اعتمادی اجتماعی است.

با توجه به اهمیت این مسئله و لزوم درک آن (که کدام نگاه در جامعه فراگیرتر است) چنین مسئله‌ای در خصوص جامعه ایرانی در پیمایشی تحت عنوان «سنجش نگرش‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مردم ایران (موج دوم در تابستان 1398) توسط «موسسه بینا» مورد بررسی قرار گرفته است. در این نظرسنجی چنین پرسشی از جامعه آماری که 49 درصد پاسخ‌دهندگان آن مرد و 51 در را زنان تشکیل می‌دهند پرسیده شده است:

برخی میگویند بیشتر مردم کشورمان، درمجموع افراد درستکار و خوبی هستند. در مقابل برخی دیگر میگویند که بیشتر مردم کشورمان، در مجموع افراد بدکردار و بدی هستند. نظر شما درمجموع به کدامیک از این دو دیدگاه نزدیک‌تر است؟

کیفیت و جزئیات دقیق پاسخ‌گویی به این پرسش را در ادامه در جدول و نمودار 1 مشاهده خواهید کرد:

موسسه بینا این تصویر صرقا جنبه تست دارد

نمودار 1- نگاه کلی افراد به جامعه

در بررسی صورت گرفته متغیرهای گوناگون دیگری نیز مورد بررسی قرار گرفته است که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.

  • جنسیت و نگاه به جامعه

در بررسی‌های صورت گرفته شاهد تفاوت چندانی در نگاه زنان و مردان نیستیم. همچنین به تفکیک جنسیت نیز میزان پاسخ‌گویی‌ها در نمودار زیر قابل مشاهده است:

موسسه بینا این تصویر صرقا جنبه تست دارد

نمودار 1- نگاه کلی افراد به جامعه

  • انجام سفر تفریحی خارجی

نیاز به تفریح و سفر رفتن در آدمی وجود داشته، دارد و خواهد داشت. اما به‌تناسب جایگاه اجتماعی قطعاً کیفیت و نوع سفرهایی که افراد می‌روند می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال کسانی که از تمکن مالی بیشتری برخوردار هستند امکان بیشتری برای انجام سفر خارجی تفریحی دارند. در بررسی پرسش ما متغیر انجام سفر خارجی در کنار نوع نگاه به دیگران مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه حاصله نشان می‌دهد که کسانی که «سفر خارجی تفریحی داشته‌اند» نسبت به افراد اجتماع، نگاه بدبینانه‌تری دارند. جزئیات این مسئله را در نمودار زیر می‌توانید مشاهده کنید.

موسسه بینا این تصویر صرقا جنبه تست دارد

نمودار 1- نگاه کلی افراد به جامعه

  • مذهبی بودن و نوع نگاه به جامعه

متغیر دیگری که در تحلیل نگاهِ افراد به سایرین، موردبررسی قرار گرفته است مسئله مذهبی بودن یا نبودن ایشان است. درحالی‌که 70 درصد افراد مذهبی اعلام داشته‌اند که اکثر افراد جامعه را افراد درستکاری می‌دانند اما این میزان در نزد افراد غیرمذهبی به حدود 50 درصد کاهش می‌یابد و حتی در حدود 44 درصد افراد جامعه را  افرادی بدکرداری می‌دانند.

موسسه بینا این تصویر صرقا جنبه تست دارد

نمودار 1- نگاه کلی افراد به جامعه

متغیر دیگری که در تحلیل نگاهِ افراد به سایرین، موردبررسی قرار گرفته است مسئله مذهبی بودن یا نبودن ایشان است. درحالی‌که 70 درصد افراد مذهبی اعلام داشته‌اند که اکثر افراد جامعه را افراد درستکاری می‌دانند اما این میزان در نزد افراد غیرمذهبی به حدود 50 درصد کاهش می‌یابد و حتی در حدود 44 درصد افراد جامعه را  افرادی بدکرداری می‌دانند.